Kuru ve Balgamlı Öksürük: Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Öksürük, tahriş edici yabancı maddelerin vücut dışına çıkarılması için istemli ya da refleks olarak gerçekleştirilen eylemdir. Boğaz bölgesinde ya da solunum yollarında tahriş meydana geldiğinde sinir sistemi beyin sapına mesaj gönderir. Beyin sapı ise göğüs ve karın bölgesindeki kasların kasılması gerektiğini ilgili kaslara iletir. Kasların aniden kasılıp gevşemesi ile bir hava patlaması meydana gelir. Böylece ilgili tahriş edici etkenler vücut dışına atılmaya çalışılır. ¹ Bazı öksürük çeşitleri rahatsız edici olabilir. Konuşmak, işe gitmek güç hale gelebilir. Bazıları ise ağrılı olabilir.² Bu yazıda “Kuru öksürük neden olur?”, “Geçmeyen kuru öksürük nedenleri neler olabilir?” ve “Balgamlı öksürüğe ne iyi gelebilir?” gibi sıklıkla merak edilen soruların yanıtlarını bulabilirsiniz.

Öksürük Nedir, Çeşitleri Nelerdir?

Öksürük, vücudun tahriş edici maddeleri, üst yani boğaz ve alt (akciğerler) solunum yollarından uzaklaştırma yolu olan doğal bir reflekstir.³ Boğaz bölgesi ve solunum yolları, yabancı maddeleri algılayan ve onların uzaklaştırılması için harekete geçen sinirlere sahiptir.⁴ Mukus, mikrop veya toz gibi yabancı maddeler, boğazı ve veya solunum yollarını tahriş ettiğinde, vücut otomatik olarak öksürerek yanıt verir. Hapşırma veya göz kırpma gibi diğer reflekslere benzer şekilde öksürme de vücudun korunmasına yardımcı olur.³ Ara sıra öksürmek vücut için normal ve sağlıklı bir işlev olarak kabul edilebilir. Çünkü öksürük refleksi kişiyi; duman, toz, polen ve mukusdan korumaya yardımcı olur. Ancak öksürük bazen bir hastalığın ya da ciddi bir sağlık sorununun belirtisi olarak da ortaya çıkabilir. Bu nedenle öksürük çeşitlerini bilmek önemlidir.

Öksürük sebepleri gibi birçok farklı öksürük türü de bulunur. Kuru ve balgamlı öksürük bunlardan bazılarıdır. Bu noktada sıklıkla merak edilenlerin başında “Balgamlı öksürük neden olur?” sorusu yer alır. Zaman zaman yaş öksürük ya da ıslak öksürük olarak da anılan balgamlı öksürük, öksürük sırasında vücut dışına mukus atılması ile karakterizedir. Genellikle 3 haftadan kısa süren balgamlı öksürük akut öksürük olarak tanımlanırken, birkaç aya kadar uzayan çeşidi kronik öksürük olarak adlandırılır. Genellikle, soğuk algınlığı, grip, gibi nedenlerle ortaya çıkabilir.. Ancak balgamlı öksürük, evde uygulanabilen bazı yöntemler ve öksürük şurubu gibi ilaçlarla iyileştirilebilir.⁵

Öksürüğün bir diğer yaygın türü ise kuru öksürük olarak adlandırılır. Kuru öksürük genellikle boğazın arka kısmında oluşan gıcık hissi ile karakterizedir. Bu nedenle zaman zaman gıcık öksürük olarak da tanımlanabilir. Kuru öksürük, uzun ya da kısa aralıklarla kesik öksürük nöbetlerine yol açabilir. Öksürük krizi sırasında genellikle vücuttan mukus atılmayabilir. Kuru öksürük nedenleri arasında en başta solunum sistemindeki iltihaplanma sayılabilir. Ancak kuru öksürük, grip ve soğuk algınlığı gibi rahatsızlıkların sona ermesini takip eden haftalarda da görülebilir.⁵

Kuru Öksürük Nedir?

Kuru öksürük, öksürme sırasında vücut dışına mukus atılmaması olarak tanımlanabilir. Genellikle gıdıklanma ya da gıcık hissine yol açar.⁶ Bu histen kurtulmak için kişi istemli ya da refleks olarak öksürdüğünde boğaz kuruyabilir, tahriş olabilir ve öksürük boğaz ağrısı şikayetine yol açabilir. Genellikle kuru öksürük sırasında vücut dışına sadece hava atılır. Çok şiddetli ve veya üç haftadan fazla devam eden; uzun süren öksürük vakalarda ise öksürük, göğüs ağrısına neden olabilir. Pek çok farklı etken kuru öksürüğe yol açabilir. Genellikle odak ortadan kalktığında öksürük ortadan kalkabilir.⁷

Balgamlı (Yaş) Öksürük Nedir?

Balgamlı öksürük, öksürme eylemi sırasında vücut dışına mukus atılması ile karakterize olduğundan zaman zaman, yaş, ıslak ya da üretken öksürük olarak da tanımlanabilir..⁸ Göğüs bölgesinde ya da boğazın arka kısmına bir şey sıkışmış gibi hissedilmesine yol açabilir. Balgamlı öksürük temelde vücudun daha fazla mukus ürettiğini gösterir. Hava yollarındaki sıvı, öksürme refleksini tetiklediğinde balgamlı öksürük oluşur.⁹ Islak öksürük genellikle bakteriyel veya viral bir enfeksiyonun belirtisi olabilir. Öksürük şurupları ya da evde uygulanabilecek öksürük çayı gibi yöntemlerle tedavi edilebilir. Balgamlı öksürük, solunum yollarını temizlemeye, daha kolay nefes almaya ve daha hızlı iyileşmeye yardımcı olmak için mukusu yani balgamı ve diğer salgıları vücuttan dışarı atabilir. Yatınca başlayan öksürük, gece öksürüğü veya gece balgamlı öksürük olarak tanımlanan durum ise genellikle daha rahatsız edicidir. Bunun temel nedeni ise kişi yattığında mukusun, boğazın arka kısmında toplanması ve öksürük refleksini tetiklemesi olabilir.⁸

Balgamlı ve Kuru Öksürüğün Olası Nedenleri

Balgamlı öksürük; boğazın arka kısmına bir şey takılmış hissi uyandırabilir. Ayrıca kişi, boğazına bir şey damlıyor gibi hissedebilir. Balgamlı öksürük sırasında ağza mukus gelebilir. Genellikle bir etken, akciğerleri veya hava yollarını tahriş ederek iltihaba neden olduğunda ortaya çıkabilir. İnflamasyona bağlı olarak, solunum yolu dokuları şişer ve normalden daha fazla fazla mukus üretir. Bunun sonucunda meydana gelen öksürme, vücudun biriken mukusu dışarı atmasının bir yoludur. Bu tür öksürüğe genellikle burun akıntısı, geniz akıntısı, halsizlik ve bitkinlik gibi belirtiler de eşlik edebilir. Balgamlı öksürük nedenleri arasında grip, soğuk algınlığı gibi durumlar sayılabilir.^{1,5 10}

Kuru öksürük, boğazın arkasında gıcık hissine ve ayrıca uzun süren, kesik kesik devam eden öksürük nöbetine neden olabilir. Bu nedenle bazı bireyler tarafından durmayan öksürük olarak da tanımlanır. Alerjilerden asit reflüsüne kadar pek çok farklı etken kuru öksürüğe neden olabilir. Bazı durumlarda ise bariz bir sebep yoktur. Nedeni ne olursa olsun, devam eden kuru öksürük, özellikle geceleri daha kötüyse, kişinin günlük yaşamını ciddi şekilde etkileyebilir.^1,5

Kuru öksürüğün nedenleri arasında; soğuk algınlığı, grip, alerji, boğaz ağrısı hava kirliliği, toz veya duman gibi tahriş edici maddelerin varlığı sayılabilir.^1,5 “Kuru öksürük neden olur?” sorusu bu şekilde yanıtlanabilir..¹

Balgamlı ve Kuru Öksürük Arasındaki Temel Farklar

Balgamlı öksürüğün bir bakıma kuru öksürüğün tam tersi olduğu söylenebilir. Kuru öksürük sırasında genellikle ağız yoluyla mukus atılmazken, balgamlı öksürükte bu gerçekleşir. Balgamlı öksürük sırasında nefes darlığı, hırıltı, horlamaya benzer solunum sesleri, pembemsi renge sahip balgam gibi ek belirtiler görülebilir. Bu durum aslında hava yollarında sıvı olduğunu gösterir. Kuru öksürük ise herhangi bir sıvı veya mukus üretmemesi nedeniyle balgamlı öksürükten farklıdır. Genellikle hava yollarının tahrişine veya iltihaplanmasına yanıt olarak gelişir.⁹ Kuru öksürüğün yönetimi bazen kişinin kendisi için zor olabilir ve bu durum uzun süreli öksürük nöbetlerine dönüşebilir. Kuru öksürük tipik olarak solunum yollarında iltihaplanma veya tahriş olduğunda ortaya çıkar, fakat genellikle dışarı atılan hava ile birlikte mukus gözlenmez. Kuru öksürük birkaç hafta boyunca ya da altta yatan soğuk algınlığı veya grip gibi rahatsızlıklar seyrini tamamlayana kadar devam edebilir.¹

Yaş ve Kuru Öksürük Nasıl Önlenir?

Geçmeyen gıcık öksürük ya da kuru öksürüğe pek çok farklı neden yol açabilir. Bazı kuru öksürük vakalarının tedavisi ise nispeten zor olabilir. Solunum yollarının aşırı duyarlı hale gelmesine ek olarak öksürüğün kendisi, ilgili bölgenin tahriş olmasına yol açarak bir kısır döngüye yol açabilir. Kuru öksürüğe yol açan etkenden bağımsız olarak boğaz dokusunu nemli tutmak ve yatıştırmak için, öksürük refleksini baskılamak için öksürük şurubu kullanmak önerilebilir. “Kuru öksürük ne iyi gelir?” sorusu bu şekilde yanıtlanabilir.¹¹

Peki kuru öksürüğü önlemek için neler yapılabilir? Kuru öksürüğü önlemeye yardımcı olmak için boğazın nemli tutulması önemlidir. Bu nedenle bol su içmek önerilebilir. Ayrıca kuru öksürüğü tetikleyen, tahriş edici çevresel etkenlerden ve bazı yiyeceklerden kaçınmak faydalı olabilir. Alerjenleri gidermek için bir hava temizleyici kullanılabilir; tozun ev içinde birikmesini önlemek için halılar ortadan kaldırılabilir. Fermente edilmiş sebzeler, eskitilmiş peynirler ya da histamin bakımından zengin gıdalardan uzak durulabilir. Tüm bunlara ek olarak asitli ve aşırı yağlı yiyeceklerden kaçınmak; gastroözofageal reflü hastalığına (GÖRH) bağlı olarak gelişen kuru öksürüğün önlenmesine yardımcı olabilir.¹¹

Yaş öksürük, genellikle etkene bağlı olarak farklı şekillerde tedavi edilebilir. Bebeklerin, ve çocukların yaş öksürüğü olduğu durumlarda, öksürüğe genellikle soğuk algınlığı veya grip neden olabilir. Bu hastalıkların iyileşmesi, balgamlı öksürüğün de kesilmesini sağlayabilir.¹¹ Kuru öksürükte olduğu gibi yaş öksürük için de nemlendirici cihaz kullanmak önerilebilir. Bu özellikle boğaz kuruluğunun doğal olarak artış gösterdiği gece saatlerinde yararlı olabilir. Kuru bir boğaz, tahrişe ve iltihaplanmaya daha yatkın olabilir. İyi nemlendirilmiş ortamlarda, solunum yollarındaki balgam incelir ve akciğerlerden dışarı atılması kolaylaşır. Sıcak su ile yapılan yoğun buharlı banyo da benzer etki gösterebilir.¹² Balgamlı öksürüğü önlemek için genel sağlığın korunması önerilebilir. Bunun için dengeli, düzenli ve sağlıklı beslenme, egzersiz, yeterli ve kaliteli uyku önerilebilir.¹¹

Balgamlı (Yaş) ve Kuru Öksürüğü Rahatlatmak İçin 10 Doğal Yöntem

Yaş ve kuru öksürük semptomlarını hafifletmek, öksürüğü rahatlatmak için uygulanabilecek doğal yöntemlerden bazıları şunlardır:

1. Nemlendirici: Kuru havayı solumaktan kaçınmak için bir nemlendirici kullanabilirsiniz. Bu, boğazın kurumasını ve tahriş olmasını önlemeye yardımcı olabilir.¹²
2. Buharlı duş: Buharlı bir duş almak, üst solunum yollarını nemlendirir ve balgamın parçalanmasına yardımcı olur. Duşta veya buharlı bir banyoda 5 dakika geçirmek faydalı olabilir.¹²
3. C vitamini: C vitamini bağışıklık sistemini güçlendirmeye ve soğuk algınlığı semptomlarının süresini kısaltmaya yardımcı olabilir.¹²
4. Hidrasyon: Vücudun sağlıklı kalması ve boğazın nemlenmesi için günde en az sekiz bardak su içilmesi önerilebilir.¹²
5. Nar suyu: Nar suyu, antioksidanlar ve anti-inflamatuar bileşikler içerir. Bu bileşikler, boğazdaki iltihaplanmayı azaltabilir ve öksürüğü yatıştırabilir.¹³
6. Havuç suyu: Havuç, beta-karoten, C vitamini ve diğer antioksidanlar açısından zengindir. Bu besinler, bağışıklık sistemini destekleyerek öksürük ve soğuk algınlığı semptomlarını hafifletebilir.¹³
7. Bitter çikolata: Bitter çikolata içeriğindeki teobromin adlı bileşik sayesinde öksürük refleksini baskılayabilir ve bronşiyal kasları rahatlatabilir.¹³

Öksürük, genellikle öksürük şurubu ve veya evde uygulanabilen bazı yöntemlerle tedavi edilebilir. Ancak öksürük 3 haftadan uzun sürüyorsa, eşlik eden ateş gibi diğer semptomlar varsa, solunum güçlüğü görülüyorsa, cilt tonunda ve dudaklarda solgunluk ya da renk değişimi gözleniyorsa, yorgunluk, halsizlik, bitkinlik eşlik ediyorsa bir sağlık uzmanına görünmeniz önerilir.⁵

^{CH-20231212-115}